Çelik Sertliği ve HRC

Çelik türü seçerken demirciler, keskinliğin ne kadar süre korunacağı, bakım ve bileme kolaylığı gibi özelliklerin yanı sıra, çeliğin fiyatı ve bulunabilirliğini de göz önünde bulundururlar. Bu pratik özelliklerin tamamı, çeliğin sertliğiyle doğrudan ilişkilidir; sertlik, alet (sofra) çeliklerinin değerlendirilmesinde kullanılan en önemli özelliktir.

Sertlik, tanım olarak, malzemenin şekil değişikliğine (kalıcı plastik deformasyon) karşı direncidir. Dolayısıyla, aynı zamanda aşınmaya karşı direnç anlamına gelir. Metalik bir malzemenin sertliği, kimyasal bileşimi ve termomekanik işlemiyle belirlenir. Karbon, çeliğin sertliğini en fazla etkileyen kimyasal elementtir; krom, manganez, vanadyum ve molibden gibi elementler de çeliğin sertliğini olumlu yönde etkiler. Bu elementler, karbonla birlikte, karbür adı verilen son derece sert bileşikler oluştururlar.

Sertlik ve karbon içeriği arasındaki bağlantı, aşağıdaki örnekte net bir şekilde görülebilir: karbon içeriği ne kadar yüksekse, çeliğin HRC'si de o kadar yüksek olur.

Beyaz Çelik 1 / 63 HRC / C = %1.25-1.35
Beyaz Çelik 2 / 61-62 HRC / C = %1.05-1.15
Beyaz Çelik 3 / 60 HRC / C = %0.80-0.90

Sertlik Ölçekleri ve HRC Ölçümü

Rockwell Sertlik Ölçeği

HRC, bıçaklar gibi çeliklerin sertliğini ölçmek için en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntemde, bir elmas koni, belirli bir kuvvetle çeliğe batırılır. Koninin yüzeye batması sonucu oluşan izin derinliği ölçülür. Bu derinlik, çeliğin sertliğini belirler ve genellikle HRc (Rockwell C) olarak ifade edilir. Bu işlem hızlı, basit ve doğrudan sonuç verir, bu yüzden çeliklerin sertliğini belirlemede oldukça yaygındır.

HRC Ölçümü Nasıl Yapılır?

HRC sertlik ölçümü için özel bir cihaz kullanılır. Bu cihazda üç ana parça vardır: bir örs, bir elmas koni ve bir ölçüm göstergesi. İlk olarak, örneğin çelik parçası örse yerleştirilir ve düşük bir kuvvet uygulanır. Sonrasında, daha yüksek bir kuvvet uygulanır ve koninin çeliğe batma derinliği ölçülür. Bu derinlik, çeliğin sertliğiyle doğrudan ilişkilidir. Ölçülen derinlik, Rockwell C sertlik ölçümünü verir ve genellikle 0'dan 100'e kadar bir skala üzerinde gösterilir.

HRC’nin Geçerliliği ve Önemi

HRC, dünya çapında yaygın olarak kabul edilen ve güvenilen bir sertlik ölçüm sistemidir. Bıçak üreticileri, özellikle Japon çelikleri gibi yüksek kaliteli çeliklerin sertliğini belirlerken HRC ölçümünü tercih eder. Sertlik, bıçakların uzun süre keskin kalma yeteneğini etkileyen önemli bir faktördür. Yüksek HRC değeri, bıçağın ince kesici kenarının uzun süre dayanacağı anlamına gelir, ancak yüksek sertlik, aynı zamanda bıçağın daha kırılgan olmasına da yol açabilir. Bu yüzden, sertlik ile dayanıklılık arasında denge kurmak önemlidir.

HRC ve Bıçakların Performansı

HRC değeri, bıçağın keskinliğini, dayanıklılığını ve kullanım süresini doğrudan etkiler. Örneğin, HRC değeri 60+ olan bıçaklar uzun süre keskin kalabilir, ince kesme açılarına sahip olabilir, ancak yanlış kullanıldıklarında kırılganlık gösterebilirler. Düşük sertlikteki bıçaklar ise daha dayanıklı olabilir, ancak daha çabuk keskinliklerini kaybedebilirler ve daha sık bileme gerektirirler.

Sonuç olarak, HRC değeri bıçakların kalitesini ve kullanım amacını anlamada önemli bir rol oynar. Yüksek kaliteli, uzun ömürlü bıçaklar için ideal HRC değeri, genellikle 60-62 arasındadır. 

Sertlik Seviyeleri ve Kullanım Özellikleri

56 HRC ve altı: Sertlik seviyesi 56 HRC'den başlayan mutfak bıçakları, keskinliğini hızla kaybeder ve bilemesi daha zordur. Ancak bu bıçaklar daha dayanıklı ve şekil değiştirmeye karşı daha elastiktir.

60-62 HRC: Çoğu Japon bıçağının sertlik seviyesi bu aralıktadır. Bu bıçaklar uzun süre keskin kalır ve çelik yapıları sayesinde kolayca bileme yapılabilir. Ancak, yanlış kullanımda kırılma eğilimindedir ve hasar görebilir.

64-68 HRC: Modern toz metalurjisi çelikleri, Rockwell ölçeğinde en yüksek sertliklere sahiptir ve yaklaşık 64-68 HRC arasında sertlik gösterir. Bu çelikler nadirdir (dolayısıyla daha pahalıdır) ve işlenmesi zordur, ancak doğru kullanıldığında inanılmaz derecede uzun süre keskinlik sağlarlar. Ayrıca, bileme konusunda daha hassas ve dikkat gerektirirler.